In honored glory

De week rond 6 juni is bij uitstek de tijd van het jaar om rond te lopen op een uitgestrekt Amerikaans oorlogskerkhof. De uitgestrekte kortgeknipte grasvelden, vol met kaarsrechte rijen van witmarmeren kruisen, die in één oogopslag de totale zinloosheid van oorlog weergeven. Wij kennen vooral de gedenkplaatsen van de Tweede Wereldoorlog in het Limburgse Margraten, het Belgische Henri-Chapelle en in Normandië, maar in Frankrijk heb je ze ook voor Amerikaanse oorlogsslachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog. 

Zo was ik deze week op Oise-Aisne American Cemetery and Memorial in de buurt van de Noord-Franse plaats Seringes-et-Nesles, zo’n vijfendertig kilometer ten westen van Reims en werkte ik tussen de graven van Amerikaanse soldaten die zijn gesneuveld in 1917 en 1918. Het waren er nog 6.012, waarvan 597 niet geïdentificeerd. Er is daar ook een monument voor 241 Amerikanen die vermist zijn gedurende de gevechten in deze streek en waarvan ze de lichamen nooit hebben teruggevonden. Indrukwekkende aantallen, die na deze week overigens aangepast moeten worden op alle websites waarop over deze indrukwekkende begraafplaats is geschreven.

Wij waren er met een filmcrew van Miltenburg AV, in opdracht van We Are Live, die op hun beurt weer zijn ingehuurd door The American Battle Monuments Commission, omdat op 8 februari 2022 bij Villers-sur-Fère stoffelijke resten zijn ontdekt van een niet-geïdentificeerde militair. Hierbij werd een stalen helm gevonden, die door Amerikaanse troepen in 1917 werd gebruikt. Ook vonden ze een mes, munitie en overblijfselen van een rond Amerikaans identiteitsplaatje. Na grondig onderzoek door lokale autoriteiten, militaire experts en archeologen is vastgesteld dat dit een Amerikaanse soldaat betrof, die in de Eerste Wereldoorlog in het gebied vocht en waarschijnlijk in 1918 is overleden. Deze onbekende soldaat uit de Eerste Wereldoorlog kreeg op woensdag 7 juni 2023, na meer dan 100 jaar, alsnog een militaire begrafenis met volledige eer op de begraafplaats van Oise-Aisne. Wij hebben deze plechtigheid zo mooi mogelijk in beeld gebracht voor een live-stream op verschillende platforms.

Het was de eerste begrafenis van een soldaat uit de Eerste Wereldoorlog sinds 1988 en de eerste begrafenis op het oorlogskerkhof van Oise-Aisne sinds 1932. Dat geeft aan hoe uniek deze gebeurtenis was. 

Met militaire precisie is de plechtigheid voorbereid. Van de aankomst van de vaandeldragers en de drumband tot de plek van de priester en de trompettist die The Last Post moest spelen. Niets werd aan toeval overgelaten. Een dag lang is er gerepeteerd met een ‘oefenkist’, zodat de dragers exact wisten hoe ze een trap af moesten lopen, wanneer de saluutschoten afgevuurd moesten worden en hoe de vlag die op de kist lag gevouwen diende te worden. 

Deze ceremonie werd geregistreerd met elf camera’s, maar alle kabels die daarvoor nodig waren konden we niet zomaar van A naar B trekken. Alles moest keurig netjes weggewerkt zijn. Daarom waren we drie dagen druk met deze operatie, die uiteindelijk een uur duurde. In zomers weer en met fijn klein team was dat geen straf. 

Hoe groot is het contrast met deze streek in de tijd dat onze hoofdpersoon hier rondliep. Ik stel me veel regen voor. Donkere luchten, kou, ongedierte, dood en verderf. Wat moeten die jongemannen bang zijn geweest. Ook op de locatie van het kerkhof is hevig gevochten.

Wat zou het verhaal van onze held zijn? Vanuit welke staat in Amerika is hij naar Europa gekomen? Hoe had hij zich de oorlog voorgesteld en wat heeft hij daadwerkelijk meegemaakt in de laatste maanden voor zijn dood? Was het een stoere held of een doodsbange sterveling? Heeft hij nog gelachen in zijn laatste dagen? En hoe is hij precies aan zijn eind gekomen? Had hij een liefje en veel familie in Amerika? Hoelang hebben die mensen nog gehoopt dat hij na de oorlog weer thuis zou komen? Ik kan zo wel een miljoen vragen stellen, maar die zullen allemaal onbeantwoord blijven. 

Na alle voorbereidingen en repetities werd woensdagmiddag uiteindelijk de echte kist naar buiten getild. Er was veel publiek en pers op afgekomen. Belangrijke Franse en Amerikaanse militairen waren aanwezig, evenals de burgemeester van de plek waar de resten zijn gevonden. Het is indrukwekkend hoe de Amerikanen hun overleden militairen respecteren en eren. Na een aantal toespraken werd een Purple Heart aan de kist gehangen. Dat is een Amerikaanse Militaire decoratie, die in naam van de president van de Verenigde Staten wordt uitgereikt, aan hen die gewond zijn geraakt of zijn gedood, terwijl ze het Amerikaanse leger dienden. Na het opspelden van de onderscheiding werd de kist naar het graf gedragen. Er was een fly-by van een vliegtuig uit de Eerste Wereldoorlog en er werd een kanon afgevuurd. Een drumband speelde sobere muziek die aan Amerikaanse oorlogsfilms doet denken. Toen de vlag werd gevouwen kreeg ik kippenvel. Dit was geen film, maar de werkelijkheid. Ik moest even in mijn arm knijpen om echt te geloven dat ik hierbij aanwezig mocht zijn en dat het geen droom was. Zoiets ga ik waarschijnlijk nooit meer meemaken. Die oorverdovende stilte. Het enige wat je kon horen op de begraafplaats was een zuchtje wind en vogeltjes die floten, tot er eenentwintig saluutschoten werden afgevuurd en de trompettist The Last Post blies.

Ze lieten de kist niet zakken waar iedereen bij was. Dat gebeurde pas na afloop van de ceremonie, toen het terrein nagenoeg verlaten was en wij onze kabels aan het opruimen waren. Ik was er even stil van. Als ik ooit nog in de buurt kom van Oise-Aisne, dan ga ik zeker kijken naar het marmeren kruis met de tekst ‘HERE RESTS IN HONORED GLORY AN AMERICAN SOLDIER KNOWN BUT TO GOD’ dat binnenkort op het 6013^e graf zal worden geplaatst.

Hier een link naar het programma op YouTube.