camjo of 'jocam' ?

Onlangs mocht ik als externe 'deskundige' aanschuiven bij een terugkijkavond van Omroep Brabant. Verslaggevers en cameramensen bekeken samen een aantal nieuwsitems en bespraken met elkaar wat er goed gaat en wat nog voor verbetering vatbaar is.

Het werd een interessante en leerzame avond. Vooral toen we reportages te zien kregen die gemaakt waren door zogenaamde camjo's. Dat zijn journalisten die ook zelf de camera bedienen. Er ontstond direct een hele discussie, want het fenomeen camjo is veelbesproken. De invoering van deze 'onemanband' is bij veel regionale omroepen namelijk in eerste instantie een bezuinigingsmaatregel en zeker in het begin levert het lang niet altijd mooie filmpjes op. De beeldkwaliteit laat nog vaak te wensen over. Qua geluid is een camjo beperkt en omdat hij alles tegelijk doet wil het wel eens ten koste gaan van de inhoud.

Toch zag ik op die terugkijkavond in Son dat het niet louter droefenis is. Er zat een nieuwsitem tussen waarbij ik zelfs moeite had om het verschil te zien tussen een traditionele reportage, gemaakt door een verslaggever mét cameraman en het filmpje dat iemand helemaal in zijn eentje had gedraaid. Daarbij moet ik aantekenen dat dit juweeltje op camjo-gebied een eenvoudig filmpje was; gemaakt door iemand die alle tijd had, op een stille en lichte plek. Hij had alles rustig naar zijn hand kunnen zetten.

Wat ik die avond leerde is dat het voor een redactie lastig is om vooraf in te schatten welk item geschikt is voor een camjo en wanneer je wel een ENG-cameraman mee op pad stuurt. Het is in elk geval onverstandig om het fenomeen 'cameraman' helemaal uit te bannen. Dat gaat ten koste van de kwaliteit en de professionele uitstraling van de zender. Visueel, maar ook inhoudelijk. Dan leg je jezelf als omroep teveel beperkingen op.

Ik ben van mening dat nieuws niet zo geschikt is voor camjowerk. Je komt in allerlei moeilijke situaties terecht, qua licht en geluid. Bovendien moet je anticiperen op de gekste gebeurtenissen en vaak is er haast bij.  Dan het is juist goed als er iemand in de buurt is die meehelpt, meekijkt en meedenkt over techniek, stijl én inhoud. Twee zien altijd meer dan een.

Goede camjo-items zijn portretten van mensen of filmpjes waarbij je alles kan ensceneren; reportages waarvoor je de tijd krijgt. En heel af en toe doet zich een situatie voor waarbij je in je eentje verder komt dan met een cameraploeg. Dat laatste wordt door journalisten vaak als slap excuus gebruikt om het inzetten van Camjo's te vergoelijken, maar trap daar niet altijd in. Iemand die druk is met het opstellen van camera en geluid, heeft minder aandacht voor een gast die op zijn gemak gesteld moet worden, dan een verslaggever met een professionele ploeg aan zijn zijde.

Mijn belangrijkste punt is echter dat de term camjo meestal niet klopt. Het moet 'jocam' zijn. Tot nu toe is het namelijk vooral gebruikelijk om journalisten op te leiden tot eenmansploeg. Het zijn journalisten met een camera. Ik zou ook eens de betere cameramensen een kans geven. Laat die eens een filmpje maken! Cameramensen met een stukje journalistiek. Als je ze inhoudelijk begeleidt komen zij waarschijnlijk sneller met bruikbaar materiaal terug dan de verslaggever die je eerst moet leren scherpstellen, diafragmeren, kadreren, zoomen, audiolevels inregelen, pannen, tilten en een statief gebruiken. Laat staan hoe je snel een lampje neerzet.

Toen ik bij Omroep Brabant een vurig pleidooi hield om cameramensen juist meer te betrekken bij het Camjowerk zag ik een paar mensen achter hun oren krabben. Zo hadden ze er op de redactie nog niet tegenaan gekeken. En dat is zeker niet alleen bij Omroep Brabant het geval. Cameramensen worden zelden of nooit gevraagd om zelfstandig op pad te gaan.

Maak als omroep nou juist gebruik van alle opties: Het traditionele ENG-item, de Jocam-items van zelf filmende journalisten én Camjo-filmpjes van cameraman-journalisten. Denk bij elk onderwerp goed na over de verschillen, voor- en nadelen, mogelijkheden en onmogelijkheden. Pas dan zal het echt gaan werken.

En cameramensen die zich bedreigd voelen door de onafwendbare opkomst van Camjo's, dat zijn klojo's. Die moeten zich niet uit het veld laten slaan, maar aantonen dat zij het zijn die hier de betere filmpjes maken.