scherp

Als het goed is denkt de gemiddelde kijker niet na over de scherpte van tv-beelden. Als het goed is. Het valt pas op wanneer de focus niet daar ligt waar je hem zo verwachten. Een cameraman, daarentegen, is juist de hele tijd bezig met scherpstellen, want hoewel de autofocus ook heel langzaam zijn intrede doet bij professionele camera's en lenzen is het iets wat een beetje filmer graag zelf in de hand heeft.

Bij normale schoudercamera's is het een kwestie van draaien aan de voorkant van de lens. Grote studiocamera's hebben een afstandsbediening op de pook waaraan de cameraman het statief of de dolly vast pakt. Dat noemen wij de focusmolen. Het is een wiel waaraan je kan draaien. Van je af draaien betekent dat je de scherpte naar achteren verlegt; naar je toe schroeven zorgt er voor dat de focus dichterbij komt te liggen. In de basis een heel simpel principe.

In de basis.

Het wordt gecompliceerder naar mate het diafragma verder open gaat en de scherptediepte kleiner is. Bij weinig licht of wanneer we de camera foppen met filters. Ook als een telelens ver ingezoomd is doet dat iets met de scherptediepte.

Tegenwoordig is het werken met een minimale scherpte hip, omdat het plaatje er in veel gevallen spannender van wordt. Het heeft te maken met diepte, gevoel en sfeer. Je kan dan met de focus iets benadrukken in het beeld. Of de scherpte doelbewust verleggen. Dat vinden we mooi.

Allemaal leuk en aardig, maar voor de jongens en meisjes achter de camera wordt de kans groter dat ze de mist in gaan. Letterlijk. Cameramensen met ballen kunnen zich zo onderscheiden, hoewel het vooral een kwestie is van ervaring, routine en een paar goede ogen. Oefenen, oefenen, oefenen. Weten waar de scherpte ligt en of je naar voren of naar achteren moet draaien. Doen, doen, doen. Inschatten hoe hard iemand op je af komt. Aanvoelen hoe snel je moet schroeven. Vlieguren maken. Durven te kiezen.

En een goede zoeker, dat wil ook helpen. 

Misschien moet ik voor de niet filmers onder ons even iets concreter worden. Laat ik jullie meenemen naar Pinkpop. Het filmen van verschillende bandjes op het hoofdpodium is natuurlijk een feest op zich, maar zeker niet in alle gevallen eenvoudig.

Als er een man in zijn eentje, met een gitaar, stil op het podium staat, is het niet heel ingewikkeld om de shots scherp te houden. Een keer helemaal inzoomen, scherpstellen en weer uitzoomen. De focus ligt voor de rest van het optreden ongeveer waar die zijn moet. Maar als even later twee of drie dolle rappers het podium op stappen en die jongens drie kwartier lang heen en weer gaan springen, dan wordt het een heel ander verhaal.

Het volgen van die gasten is al een kunst op zich, een lekker close shot maken blijkt niet altijd even eenvoudig en dan moet je het ook nog eens scherp houden. Naar je toe, van je af. Snel, sneller, snelst. Heen en weer. Hop, hop, hop. Van heel dichtbij, tot best ver weg. Die focusmolen gaat van de ene stuit naar de andere. En rappers zijn natuurlijk niet te voorspellen.

In dit specifieke geval is het ook nog eens zo dat we werken in een meer filmische camerastand, het zogenaamde progressive scan, en daardoor heb je in de zoeker meer last van een soort bewegingsonscherpte. Zo lang alles beweegt is het lastig te zien of het plaatje scherp is of niet. Pas als ze stil staan zie je goed waar je bent. En dan heb ik het nog niet over dreunende bassen die voor een vreemde resonantie zorgen, luchtspiegelingen door de hitte en rookgordijnen die de belichters graag optrekken. Tot overmaat van ramp schijnt er soms op een cruciaal moment een spot in de zoeker. Of de zon.

Mij hoor je niet klagen of mopperen. Helemaal niet. Dit is wat het vak van cameraman zo spannend maakt. Elk klus heeft zijn hindernissen. Of om het in managementtaal te zeggen: zijn uitdagingen.