ik-wil-niet-op-tv.nl

Onderstaande column heb ik geschreven voor Broadcast Magazine:

Een advocaat sprak mij onlangs aan over het fenomeen quitclaim. Hij vroeg of ik wist dat televisiemakers niet in alle gevallen even secuur omspringen met deze overeenkomst. Volgens de jurist geven mensen die zich kwetsbaar opstellen voor een camera lang niet altijd officieel toestemming voor uitzending. Mensen die wel tekenen hebben vaak geen idee waarvoor en zijn zich niet altijd bewust van de concequenties. Soms zetten gehaaide programmamakers zelfs mensen onder druk. Aldus de advocaat.

Na enig onderzoek -gesprekken met programmamakers en enkele 'slachtoffers'- had hij geconcludeerd dat er regelmatig wordt gerommeld met quitclaims. Kandidaten en hoofdpersonen worden niet, slecht of zelfs vals geinformeerd. Tenminste, dat is zijn overtuiging.

Hij vroeg mij of ik dit kon beamen. Wat ik hier van wist?

Als cameraman heb ik gelukkig niet veel te maken met deze kant van het televisievak. Bovendien ben ik voornamelijk betrokken bij nieuws-, educatieve- en sportprogramma's, waar een quitclaim niet of nauwelijks wordt gebruikt. Heel af en toe krijg ik iets mee, maar op basis daarvan kon ik de advocaat niet verder helpen.

Het gesprek zette mij wel aan het denken. Ik kijk televisie en zie steeds meer amusementsprogramma's waarin mensen worden 'geholpen' bij het oplossen van hun problemen. Van de regen in de drup.

Als maker leef ik in de veronderstelling dat ik montagetrucs kan doorzien en meestal denk ik te weten in welke volgorde iets is opgenomen. Ik heb een beeld van televisiemakers en weet hoe zij de mensen die nodig zijn voor een programma benaderen. Dat is helaas niet in alle gevallen met evenveel respect.

Soms is het heel dubbel als iemand door een tv programma wordt geholpen. Aan de ene kant is het nobel dat er aandacht is voor een probleem waar hij of zij al jaren mee worstelt, maar het moet ook een goed scorend programma opleveren en liefst binnen het budget. Die belangen kunnen elkaar behoorlijk bijten.

Om praktische en financiele redenen wordt er niet altijd de aandacht gegeven die mensen nodig hebben. De problemen zijn regelmatig te groot om ze binnen het gebudgetteerde aantal draaidagen helemaal op te lossen. Of te complex voor een half uurtje televisie. Je hoeft geen psycholoog te zijn om in te zien dat sommige wonden beter niet opengetrokken kunnen worden. Zeker niet in het bijzijn van televisiecamera's. Voor goede nazorg is vaak onvoldoende aandacht. De programmamakers zijn alweer druk met een nieuwe serie of de redactie is ontbonden tegen de tijd dat een aflevering wordt uitgezonden.

Soms zit ik met open mond tv te kijken en vraag ik me echt af hoe het mogelijk is dat bepaalde mensen toestemming hebben gegeven voor uitzending. Hoe krijg je ze zo ver? Sommige hoofdpersonen zijn natuurlijk niet zo slim of nog compleet overdonderd door de onverwachte overval van een televisieploeg. Maar mag je daar zomaar misbruik van maken? Dat wilde ik op mijn beurt wel weer aan die advocaat vragen, maar ik heb het niet gedaan.

Ik vrees dat die advocaat een punt heeft al durf ik niet te zeggen welke programma's deugen en welke niet. Ik beschik echt niet over voldoende inside-information om namen en rugnummers te noemen. Als ik het wel wist, dan zou ik het nog niet doen, want de rol van klokkenluider verenigt zich in deze slecht met die van freelance cameraman.

Wel vind ik het prima als de boel eens wordt opgeschudt en iemand de producenten van dit soort amusement even op scherp zet. Noem mij gerust moraalridder, maar wat mij betreft mag die hongerige advocaat gerust een website beginnen onder de noemer ikwilnietoptv.nl. Een stukje voorlichting voor onschuldige mensen, die door gehaaide televisiemakers in de luren zijn gelegd, kan geen kwaad. En sommige mensen zijn pas echt geholpen met een goede advocaat.