de opnameleider

Vanavond, in de 2.000e live-uitzending van De Wereld Draait Door, kreeg Tommy Byrne van presentator Matthijs van Nieuwkerk de Media Diamant. De opnameleider was stomverbaasd en totaal verrast, maar het is zeer terecht dat deze geweldige man in het zonnetje wordt gezet. Twee jaar geleden heb ik hem geïnterviewd voor de rubriek ‘Van de vloer’ in Broadcast Magazine. Normaalgesproken zijn deze verhalen alleen voor het mediavakblad, maar vandaag maak ik stiekem een uitzondering en knal ik het verhaal gewoon op mijn site. Opdat iedereen mag weten hoe bijzonder Tommy Byrne is.

Van de vloer: de opnameleider 

(april 2015)

Al vijfentwintig jaar lang zet Sinterklaas bij de intocht geen voet aan wal voor hij een seintje heeft gekregen van Tommy Byrne. Op Koningsdag zwaaien de Koning en Koningin opgelucht vanaf het moment waarop ze de grijze meneer van de televisie zien en Matthijs van Nieuwkerk is pas echt op zijn gemak als de vertrouwde opnameleider in de DWDD-studio is.

In 1977 kwam Tommy Byrne met de Ierse jazzrock band No Buckets naar Nederland. Hij was eenentwintig jaar oud en zoals hij zelf zegt, ‘de technicus, de manager en de moeder van de band’. Aan het eind van de tour ging een deel van de band terug naar Ierland, maar Byrne bleef achter in Nijmegen.

‘Ik vond het fantastisch in die radicale linkse studentenstad. Ik kreeg werk in het clubcircuit als audiotechnicus en later als belichter. Van het een kwam het ander. Via via kwam ik voor klusjes bij Focus in Amsterdam terecht en zodoende mocht ik af en toe te helpen bij televisieproducties.’

Drie jaar later werd Byrne benaderd om als lichttechnicus bij de NOS in dienst te treden.

‘Ik werd gevraagd! Als je wordt gevraagd voor iets, moet je altijd JA! zeggen, ook al denk je dat je het niet kan. Iemand ziet iets in jou. Je kan altijd stoppen als het niet bevalt. Alleen degene die jou vraagt, heeft iets te verliezen.’

Na negen jaar bij het licht werd Byrne opnieuw gevraagd. Dit keer om opnameleider te worden.

‘Het kwam totaal out of the blue’, vertelt hij. ‘Ik kreeg een interne opleiding van anderhalf jaar bij het NOB. Zo lang mocht je in die tijd nog meelopen met ervaren collega’s om de kunst af te kijken. Ook heb ik in die periode een korte cameracursus gevolgd, want het is voor een opnameleider essentieel om van alle disciplines op de vloer een beetje te weten.’

De opnameleider is het cement tussen de crew, redactie, productie, regie, presentatie en het publiek. ‘De regisseur is de baas, ik ben zijn verlengstuk op de vloer en moet zijn belangen behartigen. Dankzij de fysieke afstand tussen de regiewagen en de vloer heb ik een baan. De regisseur kan vanuit de regiewagen niet alles op de vloer volgen. Dat doe ik voor hem; ik ben zijn extra paar ogen op de set en weet waar iedereen mee bezig is. Ik kan altijd uitleggen waarom bepaalde dingen nog moeten gebeuren. In die zin ben ik er ook voor de crew.’

Repetities en opnamen zijn een wezenlijk onderdeel van het vak, maar het Ierse hart van Byrne gaat pas echt sneller kloppen als het een live-uitzending betreft.

‘Wat mij betreft teken ik morgen voor 100% live, want bij live-televisie is iedereen nòg scherper. Als iets opnieuw kan, dan gaat het ook mis. Tijdens een rechtstreekse uitzending ligt lat zo hoog mogelijk en iedereen moet er overheen springen. Je ziet gelijk wanneer er goede afspraken zijn gemaakt en wanneer de collega’s het niet voor zichzelf doen, maar voor elkaar. Dat proces is zo mooi! Living on the edge. En elke keer weer, want de dag waarop je denkt dat een bepaald programma een routineklus wordt, is de dag waarop alles mis gaat.’

Om onder die druk goed te kunnen functioneren moet de opnameleider alles grondig voorbereiden en secuur werken. ‘Voor elke overgang maak ik een tekening met daarop hoe mensen moeten lopen en wie waar gaat zitten. In mijn draaiboek maak ik aantekeningen in blokletters. Dat doe ik heel netjes, met een mooi handschrift. Als ik tijdens de uitzending omval, dan kan iemand mijn draaiboek oprapen en gewoon doorgaan.’

Byrne waakt er voor om op de vloer de rol van politieman te moeten spelen.

‘Mensen die bij de televisie werken zijn types met een positieve tik, anders houd je het niet vol. Het is mijn taak om er voor te zorgen dat die creatievelingen de kans krijgen om er iets moois van te maken. Aan het eind van de dag, ondanks de beperkte tijd, moeten ze kunnen zeggen: “Lekker gewerkt!”.

Ik probeer iedereen in zijn waarde te laten en ze zo veel mogelijk te beschermen tegen de druk van geld en tijd. Vaak is het slechts een kwestie van even een extra minuutje nemen om iets af te maken. Het is echter ook mijn taak om de vaart er in te houden. Stil staan is funest. Is de olifant te laat? Dan doen we eerst de walrus, doen we daarna de olifant.

Gelukkig is het aanpassingsvermogen van alle vakidioten op de vloer enorm. We zijn de afgelopen jaren van relatieve weelde naar vrij nauwe tijdschema’s gegaan. Toch komt het elke keer weer goed. Het is alleen een beetje jammer dat producenten dit ook weten.’

Byrne wordt ook wel de bekendste onbekende Nederlander genoemd, omdat hij regelmatig tijdens live-uitzendingen in beeld komt. Dan geeft hij de presentator een briefje, wijst hij nog net iemand zijn plek of hij moet snel een nieuwe microfoon op tafel zetten. De opnameleider is de ‘vliegende keep’ bij elke grote productie.

‘Soms word ik op straat herkend door mensen die jaren geleden kandidaat waren in een aflevering van Lingo. Ze onthouden wie ik ben, omdat een dag in de televisiestudio veel indruk maakt. Ook de artiesten kennen mij allemaal. Dat komt omdat jonge talenten voor mij net zo belangrijk zijn als grote sterren. Als iemand een minuut mag optreden voor een miljoenenpubliek, bijvoorbeeld in De Wereld Draait door, dan staat er voor hem of haar op dat moment veel op het spel. Ik ben me daar altijd bewust van en laat merken dat ik er voor ze ben, ook als we weinig tijd hebben. Wat dat betreft heb ik geen studie psychologie meer nodig.’

Tommy Byrne is nu vijfentwintig jaar opnameleider. Hij doet Kinderen voor Kinderen, The Passion, Het Junior Songfestival en vanaf het begin werkt hij voor De Wereld Draait Door. Hij heeft wereldleiders als Bill Clinton, Michael Gorbatsjov en Nelson Mandela hun plek gewezen. Met name de laatste maakte veel indruk.

‘Mandela was net een paar maanden vrij. Ik zou hem alleen op zijn plek zetten, maar na de repetitie zat ik rustig in mijn draaiboek te werken en opeens stond deze levende legende voor mijn neus. Omdat Engels mijn moederstaal is vroegen ze of ik meneer Mandela even alles wilde uitleggen. Een paar minuten later stonden we met z’n tweeën in een verder lege studio. De man had alle tijd en aandacht voor mij. Over 300 jaar zullen ze het nòg over Nelson Mandela hebben, maar op dat moment voelde het alsof we op hetzelfde level met elkaar konden praten. Ik stond daar in alle rust met die man te chit-chatten. Ik heb heel veel meegemaakt in mijn werk, maar niets heeft op zo’n manier indruk op mij gemaakt. Die dag vergeet ik nooit meer!’