7 november 1975 - de Ramp bij DSM

  

In de muurkast op de werkkamer van mijn vader lag, naast de postzegelverzameling en oude Super8 filmpjes, een geluidsband in een grijze plastic box. Op deze Agfa Magnetonband had hij met een lettertang de tekst ‘1 RAMP DSM’ geplakt. Ergens wist ik van het bestaan van deze spoel, want als kind neusde ik graag in zijn spullen. Het was dan ook een klein ‘oh ja’-moment toen ik die band aantrof na het overlijden van mijn vader. Het is een van de dingen die ik niet zomaar weg kon doen en uiteindelijk heb meegenomen. 

Een jaar heeft de band op mijn bureau gelegen. Ik wilde er iets mee doen, al wist ik niet goed wat. Afspelen kon ik hem niet, want ik had geen bandrecorder.

‘Ramp DSM’ sloeg op de explosie van een Naftakraker bij het bedrijf Polychem tussen Geleen en Beek, dat wist ik wel. Na wat zoeken op internet ontdekte ik dat op 7 november 1975, rond tien voor tien in de ochtend, tijdens het opstarten van de NAK2, een leiding scheurde en zeer brandbaar gas ontsnapte onder hoge druk. De wind voerde dit gas langs hete ovens en zo ontstond een gigantische ontploffing. In de hele installatie ontstonden hevige branden. Twee benzinetanks, elk met een inhoud van vijf miljoen liter, vlogen in brand. Bij deze ramp kwamen veertien medewerkers om het leven. De totale schade werd uiteindelijk geschat op meer dan 100 miljoen gulden.

Wij woonden in Geleen, dicht bij de plek van de ramp. Hemelsbreed ongeveer 2,5 kilometer. Ik was zelf in 1975 slechts drie jaar oud, maar toch heb ik vage herinneringen aan deze dag. Ik speelde buiten en onze hulp in huis was de ramen aan het lappen op het moment van de klap. De deun was gigantisch. De poetshulp lazerde van schrik van haar keukentrapje. Ik weet dat we om de hoek, in de Bachstraat, zijn gaan kijken. Daar waren de voorruiten van alle huizen gesprongen door de gigantische luchtdruk die de explosie had veroorzaakt.

 

Een paar maanden geleden zat L1 presentator, cultuurredacteur en archivaris Tom Doesborg in de radiostudio om een mooi verhaal te vertellen over een oude opname die ze hadden gedigitaliseerd en waarop je een bekende Limburgse artiest uit de jaren vijftig kon horen. Het moest kennelijk zo zijn dat ik precies op dat moment zapte langs de regionale zender. Het gesprek triggerde mij direct en nog tijdens die uitzending heb ik Tom een bericht gestuurd over de band die op mijn bureau lag.

 

Mijn vader werkte zijn hele werkzame leven op een school in Geleen. Wat hij die dag in 1975 precies had opgenomen was mij een raadsel. Zouden ze een opname in de school gemaakt hebben? Waren ook daar de ruiten gesprongen? Had mijn vader zelf voor journalistje gespeeld? Ergens las ik dat alle scholen in Geleen en omstreken voor de rest van die dag gesloten waren. Had hij dan misschien toch bij ons thuis audio-opnamen gemaakt? 

 

Ik mocht de band opsturen naar L1, waar Tom Doesborg zich er hoogstpersoonlijk over zou bekommeren. Ik waarschuwde hem nog dat er inmiddels ook muziek van James Last, Abba en The Carpenters op zou kunnen staan. Of iets van het Geleens Mannenkoor Mignon, maar al een paar dagen later stuurde Tom mij via de mail een link naar de gedigitaliseerde opnamen op de geluidsband van mijn vader.

 

“De politie heeft het verkeersplein Kerensheide bij Geleen voor het verkeer afgesloten. Het verkeer in beide richtingen moet rekening houden met omleidingen. De politie verwacht dat het verkeersplein weer vrijgegeven zou kunnen worden en dat wijst er misschien op dat het toch niet zo rampzalig is als tegen tien uur vanmorgen werd verwacht. Gelukkig valt het mee.”

 

Daarmee begint de opname. Gelijk wordt duidelijk dat mijn vader op 7 november 1975 het radionieuws heeft opgenomen. Alle opnamen bij elkaar duren ongeveer veertig minuten. Het zijn telkens nieuwe bulletins die je hoort. Het begint ergens aan het eind van de ochtend, ik gok om twaalf uur, en het laatste fragment is rond middernacht opgenomen. Waarschijnlijk heeft hij afgestemd op Hilversum 3, de FM-zender waar ‘s avonds ook de programma’s van Regionale Omroep Zuid op te horen waren.

 

Om een uur ’s middags meldt de radionieuwsdienst van het ANP:

 

“Een woordvoerder van DSM heeft meegedeeld dat er op het ogenblik geen aanwijzingen zijn dat er doden zijn. Wel zijn er veel gewonden, maar in de meeste gevallen zijn het lichte verwondingen als gevolg van rondspringende glasscherven. Er wordt een telling van het personeel gehouden, die nog niet is voltooid. Tot voor kort hadden negen mensen zich nog niet gemeld.”

 

Drie uur na de explosie is niet helder of er doden zijn te betreuren en hoeveel gewonden er zijn. Op de radio wordt wel al besproken dat Limburg niet op de paniek na een explosie zou zijn voorbereid. Er is in deze regio met zware chemische industrie geen rampenplan. Uit de berichten blijkt dat het chaos is in de hele omgeving van de explosie. Een groot winkelcentrum in Beek is ontruimd en bij een paar flatgebouwen in Beek zijn alle ramen gesneuveld. In Geleen, dat het dichtst bij de rampplek ligt is de schade niet te overzien. De communicatie tussen politie, overheid en DSM wordt slecht genoemd. DSM is telefonisch niet te bereiken, omdat het telefoonverkeer in de hele Westelijke Mijnstreek plat ligt. Hierdoor weet zelfs de Rijkspolitie niet goed wat er aan de hand is en hoe te handelen. De BB (Bescherming Bevolking) is paraat, maar wordt niet ingezet.

 

Het volgende nieuwsbericht is van twee uur. Dan meldt de nieuwslezer van het ANP :

 

De directie van DSM houdt er ernstig rekening mee dat bij de explosie van vanmorgen in het DSM-bedrijf Polychem in Beek doden zijn gevallen. Zekerheid daarover bestaat nog steeds niet. In het ziekenhuis in Geleen waren tegen het middaguur negentien gewonden binnengebracht. Enkele van hen verkeerden volgens een zegsman van het ziekenhuis in levensgevaar. 

Bij Polychem in Beek werken ongeveer drieduizend mensen. Hoeveel van hen in de buurt waren van de ontplofte NAFTA-kraker is niet bekend. Volgens een DSM-woordvoerder kunnen het er niet veel geweest zijn, omdat de kraker volledig is geautomatiseerd. Rond het middaguur werden nog vijftien mensen vermist. DSM probeert deze werknemers, die weggelopen kunnen zijn, op te sporen.

De brand is onder controle en er bestaat geen gevaar meer, aldus de voorlichtingsdienst van DSM.

 

Pas om drie uur, vijf uur na de ramp, is er sprake van één dodelijk slachtoffer.

 

… De voorlichtingsdienst van het bedrijf heeft zojuist bekendgemaakt dat één dode is geborgen. Eerder was de vrees uitgesproken dat verschillende mensen bij de explosie van de NAFTA-kraker om het leven zijn gekomen. De familieleden van de vermisten en de gewonden worden door het bedrijf op de hoogte gehouden. Telefonisch contact met DSM is onmogelijk. Alle lijnen zijn geblokkeerd.

Op een persconferentie van DSM zijn nadere mededelingen gedaan over de toedracht van het ongeluk. Uit de NAFTA-kraker is gas ontsnapt dat daarna ontbrandde en explodeerde. Twee benzinetanks, elk met een inhoud van vijf miljoen liter, vlogen ook in brand. Twee andere even grote tanks werden wel beschadigd, maar kwamen niet tot ontbranding. Het vuur wordt bestreden door de DSM-bedrijfsbrandweer en de korpsen van Kerkrade, Heerlen en Eindhoven. De brand is geïsoleerd, nog onmogelijk te benaderen, maar wel onder controle.

 

Om vijf uur ’s middags is er voor het eerst sprake van dat de explosie aan zeker vier mensen het leven heeft gekost. Op dat moment worden nog steeds elf medewerkers vermist. Ook om zes uur is dit aantal ongewijzigd. In dit nieuwsbulletin wordt vermeld dat het vuur in de brandende Naftatanks zich opnieuw aan het uitbreiden is. 

 

De twee tanks die gevuld waren met een buffervoerraad Nafta branden nog. Zojuist werd bekend dat een van de twee tanks is gescheurd, waarbij zich nieuwe ontploffingen hebben voorgedaan. Dat betekent dat de persconferentie, die om 7 uur gehouden zou worden, vlakbij de plaats waar de brand vanmorgen is uitgebroken na de explosie, dat die persconferentie in de haast verlegd zal moeten worden naar een ander gedeelte van het DSM-complex, namelijk naar het Centraal Laboratorium in Geleen. De kans bestaat ook, maar die berichten heb ik nog niet bevestigd gekregen, dat een gedeelte van de gemeente Beek geëvacueerd zal moeten worden, binnen nu en enkele uren. Er zouden nu vier nafta-tanks branden. Brandweer en ambulances zijn weer opgeroepen.

 

Na het ANP Radionieuws van half zeven ’s avonds begint de dagelijkse uitzending van de ROZ (Radio Omroep Zuid) vanuit Maastricht. Het programma staat in zijn geheel in het teken van de ramp bij DSM. Zij melden direct dat de ramp aan zeker negen personen het leven heeft gekost en dat er nog vijf mensen worden vermist. Van de meer dan zestig gewonden verblijven er op dat moment ongeveer twintig in ziekenhuizen in Geleen, Sittard en Brunssum. Volgens de ROZ is de situatie op het terrein van DSM nog steeds onoverzichtelijk. De brandweer kan niets doen en heeft zich teruggetrokken.

 

Rond middernacht is er sprake van twaalf doden, waarvan de lichamen zijn geborgen en er zijn nog steeds twee personen vermist. Dan hoor je op de opname het Nederlands volkslied. Daarna komt Premier Den Uyl aan het woord die bevraagd wordt over het falende rampenplan, maar volgens zijn informatie (de ministers Lubbers en Boersma hebben die middag een bezoek gebracht aan de rampplek) heeft het rampenplan van de Staatsmijnen wél gefunctioneerd. De presentator zegt dat luisteraars de hele nacht via Hilversum 3 op de hoogte worden gehouden, maar de opname stopt op dat moment.

 

Radio was in die tijd het snelste medium en dus de belangrijkste bron van informatie bij rampen als deze. De opnamen van mijn vader zijn in mijn ogen interessant, omdat je zo terug hoort hoe het nieuws zich in de loop van die dag ontwikkelde. Zeker als je het met onze tijd vergelijkt kwam de informatiestroom in 1975 buitengewoon langzaam op gang en was de communicatie naar met name de burgers in de omgeving van de ramp zeer beperkt. Rampenplannen waren er niet of nauwelijks, ondanks het feit dat die zware petrochemische industrie zo dicht bij woonwijken was gevestigd.

Zelf heb ik de eerste twintig jaar van mijn leven in de buurt van DSM gewoond en dat heb ik altijd wel een beetje spannend gevonden. Hoe klein ik ook was, die ramp heeft zeker indruk op mij gemaakt. Zelfs vijftig jaar later vind ik het nog steeds indrukwekkend als ik over Knooppunt Kerensheide van de A2 naar de A76 in de richting van Geleen langs de fabrieken van Chemelot rijd. Ik kom daar regelmatig en moet dan vaak aan de ramp in 1975 denken. Deze week dus 50 jaar geleden…

Ik hoorde van Tom Doesborg dat L1 Radio op vrijdag 7 november 2025 tussen 09.45 en 13.00 uur fragmenten gaat uitzenden van de opname die mijn vader heeft gemaakt. Dat vind ik echt super. En daar zou mijn vader ook trots op zijn geweest.

 

(ikzelf in 1975, toevallig is deze foto ook genomen, ongeveer op de plek waar ik was toen we de explosie hoorden)

 

 

 

Omroepland verliest haar aantrekkingskracht

Onderstaande column schreef ik voor het novembernummer van AV&Entertainment Magazine:

Decennialang stonden jongens en meisjes in de rij voor een baantje bij de televisie, maar anno 2025 is het voor veel bedrijven in onze industrie niet meer zo eenvoudig om gemotiveerde jonge medewerkers te vinden en voor langere tijd aan zich te binden. Natuurlijk zijn er nog enthousiaste jongeren die dromen van carrière als camerapersoon, geluidtechnicus, belichter, editor of beeldtechnicus maar die melden zich lang niet meer allemaal bij facilitaire bedrijven. Van verschillende opdrachtgevers hoor ik dat het aantal reacties op vacatures nog nooit zo laag is geweest. In sommige gevallen reageert er zelfs helemaal niemand.

De huidige generatie voelt er steeds minder voor om onderaan de ladder te beginnen. Na een mbo of hbo-opleiding willen jongeren liever niet starten als operationeel assistent, uitgifte medewerker of junior. Zeker niet als werkgevers verwachten dat ze eerst een paar jaar ‘ervaring’ moeten opdoen, tegen een laag loon, voordat ze langzaam mogen doorstromen naar de functie die ze ambiëren. Geduld is niet altijd de beste kwaliteit van jonge mensen.

Ook in mijn vakgebied kom ik beginners tegen die wel cameraman willen zijn, maar die het niet willen wórden. Moeite doen om het vak onder de knie te krijgen vinden zij lastig. Het liefst gaan zij gelijk aan de slag met een Steadicam, gimball of een crane, in plaats van eerst eindeloos oefenen met het maken van een simpel mediumshot, een zoompje, of focus. Belichting of compositie kan je toch in de montage oplossen!

De onregelmatigheid van een leven in de televisiewereld vinden twintigers over het algemeen ook ingewikkeld. Ik hoor verhalen over sollicitanten die niet in het weekend willen werken of in de avonduren. Zij vinden de werkdruk hoog en de beloning die daar tegenover staat veel te laag. Het schijnt dat je soms als vakkenvuller bij Albert Heijn meer kan verdienen.

Daarnaast is onze business niet meer zo sexy is als in het verleden. Jongeren kijken zelf nog maar weinig naar lineaire televisie. De magie is er af. Creatief gezien is het in hun ogen een logge en trage wereld. Zeker als je het vergelijkt met TikTok of YouTube. Daar heb je geen redacties, zenderbazen of strakke formats waaraan vastgehouden moet worden. Creatieve makers kunnen zelf binnen een dag via de social media een groot publiek bereiken. Daar hebben ze omroepen of facilitaire bedrijven helemaal niet meer voor nodig. 

 

De televisie spreekt misschien minder tot de verbeelding, maar niet voor mij. Zelfs na dertig jaar ben ik nog steeds verliefd op camerawerk en de omgeving waarin ik dit vak mag uitoefenen. Het is afwisselend, technisch, creatief en sociaal tegelijk. Je komt overal en mag altijd vooraan staan. Iedere dag is een avontuur met nog steeds nieuwe uitdagingen. Daar wil ik de komende jaren graag van genieten, maar ik was een tijd lang bang voor het moment waarop mijn opdrachtgevers een vers blik met nieuwe, goedkope cameramensen zou opentrekken. Ik vreesde dat ik op een dag links en rechts zou worden ingehaald door jonge honden, die fysiek sterker, sneller en veel moderner zouden zijn dan ik, maar ze zijn er niet of nauwelijks. Dat zorgt ervoor dat er op dit moment nog genoeg vraag is naar ervaren freelancers zoals ik. Alleen is dit voor onze sector wel iets om over na te denken.

De jeugd kiest niet tégen omroepen, producenten en facilitaire bedrijven, maar steeds vaker vóór zichzelf. In tijden van krapte op de arbeidsmarkt kunnen zij die keuze maken. Opdrachtgevers in Hilversum zullen zich moeten realiseren dat de oude mentaliteit van ‘voor jou tien anderen’ voorbij is. Wie denkt dat veel goedkope jonge krachten nog steeds de oplossing zijn voor krimpende budgetten, die vergist zich. 

VARA 100 jaar - Jules Unlimited

  

De VARA bestaat 100 jaar en dat mag wat mij betreft gevierd worden. Deze omroep heeft mij heel wat geweldige avonturen laten beleven. Voor programma’s als De Wereld van Boudewijn Büch, De Ontdekking en Jules Unlimited heb ik de mooiste reizen mogen maken. Ik moest deze week gelijk denken aan de jubileumaflevering van Jules Unlimited, die ik vijfentwintig jaar geleden mocht opnemen ter gelegenheid van het 75-jarig bestaan van de omroep. 

We waren ruim twee weken in Zuid Afrika om drie onderwerpen te draaien voor een extra lange aflevering van het populairwetenschappelijk programma, waarin presentatoren altijd een actieve rol hadden. Met Yvette Forster maakten we een reportage over spoorzoeken en in het bijzonder de sporen van de neushoorn, Paul Luycx ging op pad met echte wildlife-filmers en Menno Bentveld volgde een olifantenverplaatsing. Het werd uiteindelijk een van de meest spectaculaire reizen die ik ooit gemaakt heb en waar ik nog heel vaak met veel plezier aan terug denk. Niet in de laatste plaats, omdat ik deze reis werkte met Cor Brinkman, mijn favoriete geluidsman die helaas in 2016 is overleden.

In 2000 had ik nog geen weblog, maar hield ik wel een dagboek bij. Dat heb ik speciaal voor deze gelegenheid eens even afgestoft en teruggelezen. Voor wie het leuk vindt heb ik er twee dagen uitgepikt:

  

woensdag 11 oktober 2000      Skukuza, Kruger National Park

Voor het derde onderwerp in de jubileumuitzending van Jules Unlimited volgen we wildlife filmer Jacques. Achter elkaar lopen we door het ruige landschap van Kruger Park. Een gewapende Ranger gaat voorop, dan volgt Jaques met zijn camera in de aanslag, daarachter zijn geluidsman en onze presentator Paul is de vierde in het rijtje. Hij draagt het zware statief van Jaques op zijn nek. Ik film de vier mannen en zit vast aan mijn geluidsman Cor, die weer op de voet wordt gevolgd door Jules-regisseur Richard. Hij moet onze rugzak en mijn statief tillen. Helemaal achteraan loopt er weer een gewapende Ranger. Niemand zegt iets. We zijn op zoek naar leeuwen.

De lucht is grauw, het ziet er naar uit dat het ieder moment kan gaan regenen. De temperatuur is een stuk aangenamer dan gisteren, maar er staat ook een gemeen windje. De struiken en boompjes zijn voor een deel aangetast door een bosbrand. Mijn broek is smerig en krijgt zwarte camouflagestrepen van de verkoolde takken. 

We wandelen al een klein half uur tegen de wind in. Het is heel bijzonder dat we door het wildpark lopen. Toeristen mogen niet zomaar uit hun auto’s komen. De Rangers hebben uitgelegd dat we niet in paniek moeten raken als we plotseling oog in oog komen te staan met een leeuw of ander wild dier. Stil blijven staan en het beest recht aan blijven kijken is de beste manier om niet aangevallen te worden. Als je in paniek raakt en het op een lopen zet word je een prooi. 

Jaques en Paul weten een plek te vinden waar jonge leeuwtjes zitten. Het is alleen de vraag of de welpen thuis zijn en of de ouders in de buurt zijn. We doen uiterst voorzichtig. Opeens stoppen we. Jaques wijst ons op twee neushoorns die verderop tussen de struiken staan. Ze zijn veel dichterbij dan de neushoorn die we een paar dagen geleden filmden in het Karoo National Park. Het is een beetje maf, maar het heeft geen zin om deze te filmen, omdat we juist een heel onderwerp gaan besteden aan de moeilijke zoektocht naar neushoorns. Het is wel heel vreemd als je bij een ander onderwerp, in dezelfde uitzending, zomaar voorbij deze beesten loopt. Dus lopen we stilletjes verder. Opletten dat de neushoorns ons niet in de gaten krijgen.

We komen bij een rots die me doet denken aan Disney’s Lion King of Het Junglebook. Het is jammer voor het beeld dat de zon niet schijnt. We beklimmen de rots en zien bovenop een plek met gras waar leeuwen gelegen moeten hebben. Er is een stapel stenen en als we daaronder kijken zien we vier bange welpjes van nog geen maand oud. Jaques gaat ze gelijk filmen en ik film hem. Het is super spannend, omdat we de volwassen leeuwen nergens kunnen bekennen. De twee Rangers staan met hun jachtgeweer in de aanslag voor het geval dat we opeens worden aangevallen. Ik vraag me af wie banger is; de welpen voor ons of wij voor moeder leeuwin.

We draaien een scene met Paul en hij mag van Jaques door zijn zoeker kijken. Het wordt spannende televisie. Richard is erg blij, omdat ook zijn tweede onderwerp een bijzonder eind zal krijgen. Het gaat ons wat dat betreft erg voor de wind.

Ik maak twee foto’s. Een keer zonder flitsen en een keer met. Dan laten we de arme beestjes met rust. Oplettend lopen we terug naar de auto’s. De volwassen leeuwen komen we gelukkig niet tegen. Wel film ik nog een paar giraffes en we draaien een scene bij de jeeps. 

 

zaterdag 14 oktober 2000                    middle of nowhere, Kurger National Park

We gaan kamperen met de wildlife filmers van Sanhu. Een kilometer of zeventig van Skukuza wordt een kamp opgeslagen met vier caravans en drie tentjes. We hebben de beschikking over vier open terreinwagens en een busje. De caravans worden in een halve cirkel geplaatst zodat we maar een kant in de gaten hoeven te houden. In het midden van ons kamp wordt een groot vuur gestookt. Hier zitten we midden in de wildernis met alleen de bescherming van Ranger Ed, maar die is zo moe dat ik hoop dat de leeuwen en hyena’s vanavond een snipperdag nemen. 

Er wordt ons op het hart gedrukt om bijzonder voorzichtig te zijn. Na zonsondergang mogen we niet gaan plassen zonder begeleiding van Ed met zijn gevaarlijke geweer. Cor en ik slapen samen in een caravan, Richard en Julia moeten een andere caravan delen, maar Paul slaapt met Jaques in een tentje. Ik ben niet jaloers op onze presentator als Jaques hem vertelt dat hij niet met zijn hoofd tegen het tentdoek mag gaan liggen, omdat beesten daar misschien in kunnen bijten.

Ik merk dat ik ook moe ben van alle avonturen de afgelopen dagen. Bovendien heb ik nog steeds last van een oorontsteking die ik in de eerste dagen van deze reis heb opgelopen. Hierdoor kan ik het even niet meer opbrengen om enthousiast te zijn en als het tegenzit met de presentaties van Paul raak ik te snel geirriteerd. Ook de opgewektheid van Richard, zijn engelengeduld, fanatisme en doorzettingsvermogen schieten bij mij -geheel ten onrechte- in het verkeerde keelgat. Gelukkig hebben Richard en ik tijdens het eten bij het kampvuur een goed gesprek. We spreken de kleine ergernissen uit. Ik moet toegeven dat een beetje meer begrip wonderen doet. Ik kan mezelf dan wel ziekig en zielig voelen, hij heeft natuurlijk een belangrijke en ingewikkelde klus te klaren. Ik neem me voor om de komende uren weer vol overgave voor het volgende avontuur te gaan.

Tegen tien uur in de avond rijden we met drie terreinwagens achter elkaar door het bos. Het is stikdonker. Wij rijden in de oudste Jeep, omdat deze toch niet in beeld zal komen. Het is er eentje die al lang geleden vervangen is door een nieuwe Toyota pick-up. Richard bestuurt onze veertig jaar oude Range Rover tot deze afslaat. Cor en ik voelen ons niet op ons gemak en vragen of iemand anders het stuur van de pruttelkar over wil nemen. Iemand die meer gewend is om in dit terrein en deze auto in het bijzonder te rijden.

Opeens stopt de jeep van Jaques voor ons. Ze schijnen met een grote filmlamp over het pad. 

“Sssssst, er lopen leeuwen!” 

Eerst zie ik er twee, dan drie… Vier, vijf, zes, zeven. Ze komen recht op ons af. Acht, negen !!! De leeuwen sjokken heel rustig in onze richting en gaan aan de kant van de weg in het gras liggen. Ik sta achter op de open jeep en vraag me af of dit leuk is. Zeven vrouwtjes en twee mannetjes op een metertje of vier van mijn camera. Een keer springen voor zo’n volwassen leeuw en ik heb hem op schoot. Of hij mij.

De filmers zeggen dat deze leeuwen rustig en totaal niet agressief zijn. We hoeven ons geen zorgen te maken. Als we maar met de lampen blijven schijnen, want dan kunnen ze ons niet goed zien. De jeeps worden zo geplaatst dat we met drie camera’s opnamen kunnen maken. Jaques zit met Paul in een jeep. Ze staan het dichtst bij de beesten. Wij rijden een stukje verder om de link te kunnen leggen tussen de wilde dieren en de filmploeg. Als we in het gras naast de weg staan slaat de oude Range Rover opnieuw af. Deze keer vind ik dat helemaal niet leuk. Er is iets mis met de accu. Uitgerekend hier en nu.

Het luide gebrul van de leeuwen gaat door merg en been. Goed geluid, maar wel doodeng. We filmen de leeuwen vanuit alle hoeken. Als een vrouwtje op twee meter langs de wagen van Jaques loopt is het weer even echt spannend, maar na een tijdje merk ik dat ik het normaal begin te vinden. Ed zit achter me en schijnt met een grote lamp op de dieren. Zijn geweer ligt op de grond van de pick-up. Jaques heeft al lang niet meer zoveel leeuwen bij elkaar gezien en nog nooit heeft hij een brullende leeuw van zo dichtbij kunnen filmen. Zijn geluidsman noemt dit belangrijk materiaal voor het Sanhu-archief. Wij realiseren ons dat we alle mazzel van de wereld hebben. 

 

Het duurt ongeveer een uur. Dan lopen de leeuwen eindelijk verder. We verliezen ze uit het oog. Even is dat weer spannend, want ze kunnen nu op ons loeren. Dus wachten we een tijdje voor we naar het kamp terugkeren. Daar reageren we allemaal bijzonder blij en uitgelaten. Het was een fantastische avond. Super spannend, maar zeer de moeite waard. Dit zullen we nooit meer vergeten.

AOV

 

Het snoer van een filmlamp was beschadigd. De freelance cameraman die de spot snel wilde verplaatsen kreeg een enorme schok en zijn handen verkrampten. Door deze opdonder verloor hij het bewustzijn en zijn evenwicht. Dat was zijn geluk, want in de val trok hij de stekker uit het stopcontact. De pech was dat hij buitengewoon ongelukkig op een schouder en zijn hoofd terecht kwam. 

Sinds dit moment kan de cameraman in kwestie niet meer werken. Het is inmiddels meer dan vijf jaar geleden. De ZZP’er was toen het gebeurde nog geen vijftig jaar en had dus nog ongeveer 18 jaar te gaan tot zijn pensioengerechtigde leeftijd. Ondertussen heeft hij er alles aan gedaan om weer op de een of andere manier aan het werk te komen, maar dit stomme voorval heeft niet alleen zijn schouder onherstelbaar beschadigd. Wat hij ook probeert, het wil (nog) niet lukken. 

Het leven van een grote sterke kerel is in slechts een paar lullige seconden totaal veranderd. De impact van zo’n ongeluk is gigantisch en niet alleen voor hem, maar ook voor de mensen om hem heen. Hij is in een medische mallemolen terechtgekomen en in een langdurige letselschadezaak waar je heel verdrietig van wordt. Gelukkig was hij verzekerd voor onverhoopte arbeidsongeschiktheid en krijgt hij elke maand geld. Dus kan hij zijn dagelijkse boodschappen blijven doen en hoeft hij zijn huis niet te verkopen. 

Een goede arbeidsongeschiktheidsverzekering is peperduur, maar een ZZP’er die hier niet over nadenkt is onverstandig en rekent zichzelf rijk. Van nature zijn we misschien geneigd om te denken: ‘Dat overkomt mij niet’, maar een auto verzeker je ook, ondanks het feit dat we allemaal denken dat we goed kunnen sturen. Hoe jonger je bent, hoe groter de statistische kans is dat jij op een dag arbeidsongeschikt raakt door ziekte of een ongeluk en hoe meer jaren je dan eventueel nog moet overbruggen. Het laatste wat je in zo’n geval wil is dan ook nog eens in de armoede terecht komen en totaal afhankelijk worden van een partner, familie of vrienden om je heen.

Een AOV heb je niet voor een griepje of een gebroken arm, maar voor het geval je serieus lang of misschien wel definitief uit de roulatie bent. In zulke gevallen is een broodfonds alleen niet afdoende, want na twee jaar stoppen die betalingen.

Dus is een arbeidsongeschiktheidsverzekering zeker geen overbodige luxe, maar het is een wezenlijk onderdeel van zelfstandig ondernemerschap. Het laat zien dat je als ZZP’er je verantwoordelijkheid neemt. In het kader van de Wet DBA is dit een zeer krachtig bewijs dat je een échte zelfstandige bent. Hiermee laat je immers zien dat jij heel bewust gekozen hebt voor een bestaan als freelancer en dat je hebt nagedacht over de risico’s die hierbij horen. Bovendien is het deels aftrekbaar van de belastingen en een goed argument waarom je als freelancer een serieus tarief moet rekenen.

 

In een paar tellen kan alles anders zijn. Een klein moment van onoplettendheid en je hoeft niet zelf de veroorzaker te zijn. Neem die zeer gewaardeerde collega die heel even aan de stroom bleef hangen en voor wie het leven in een split-second definitief veranderde. Wellicht ken je zelf ook het verhaal van iemand die ziek werd of een ongeluk kreeg. Een AOV moet je als ZZP’er gewoon doen!

Deze column schreef ik voor AV&Entertainment Magazine.

 

Fried Air...

Hallo allemaal. Ik ben J.D., creative lead strategy media director en head-concepter bij Content2Content Marketing and Communication Productions. Noem mij gerust chef kok van smaakvolle campagnes en concepten. Merkdenker pur sang en entrepeneur. Brainstorms, ideeën en briefings vertaal ik naar een stukje communicatie. Het goud, waarmee mijn zakelijke partners kunnen ‘shinen’. Innoveren, inspireren en/of motiveren, dan wel implementeren. 

Ik ruik kansen, creëer kansen en maak gebruik van kansen. Daarbij geef ik leiding aan een team van energieke creatives dat werkt aan een divers portfolio van 360-campagnes, social formats en inhakers. Flexibiliteit is key en Content is king. 

Wij van Content2Content adviseren, organiseren en produceren. Het woord ‘nee’ komt niet voor in ons vocabulaire. De enige die aan onze klanten ‘nee’ mag verkopen, dat ben ik. We ontlasten customers op alle fronten en nemen de lead waar nodig. 

Anno 2024 draait het natuurlijk om sustainable product sollutions. En ‘getting it done’. Wij denken zo groen als gras. Natuurlijk! Ik zou het bijna vergeten. 

De manier waarop wij opdrachten vormgeven helpt doorgaans enorm bij zaken als klantonboarding-, risicobeheer- en consumentenbescherming. In elke pitch besteden we uitgebreid aandacht aan de uitvoering van de belangrijkste prioriteiten. 

Vandaag zijn we bij het sales- en strategie event van een van onze grootste opdrachtgevers: ‘Getting it Done’ In deze, tot hightech congrescentrum omgetoverde, verlaten fabriekshal ontvangen we straks en morgen meer dan 1.500 verkopers van over de hele wereld. Die moeten ieder jaar weer de neuzen dezelfde kant op krijgen in het kader van ‘The power of possibility’. Samen een grotere impact ontdekken en werken aan strategisch partnerschap. Daarnaast is er ruimte om met elkaar te netwerken en vooral benchmarken. Dat mag wat kosten.

De big boss uit Amerika komt vandaag een entrepreneural speech geven. Natuurlijk heeft de man goede ideeën, maar daar doe ik dan voor € 250,- per uur nog even mijn plas overheen en dan wordt het een ‘heads-up’ op Champions League niveau. Impact versus impact. Een stukje teambuilding van heb ik jou daar. Deze opdrachtgever gaat het komend jaar zijn volume in de markt terugpakken en vandaag gaan we die nieuwe koers inzetten. Dat ze daarbij moeten ingrijpen in de kosten is uiteraard ‘part of the deal’. De company moet immers wel ‘fit to win’ zijn. 

Onze prioriteiten gaan vanaf nu landen bij het personeel, maar dat doen we met een stukje ‘positief denken’. Succes is all about attitude! Zo ontsluiten we potentieel en maximaliseren we de winsten. Zij moeten gaan geloven in het onmogelijke en vechten om het mogelijk maken. Bruggen bouwen, geen barrières. Alleen zo blijft de company relevant en ontstaat er die felbegeerde win-win situatie. Insight to action, zal ik maar zeggen. Hashtag: Leadership met visie, inspireer excellentie.

Wij rekenen erop dat jullie nu begrijpen hoe belangrijk dit event is. Voor Content2Content, maar natuurlijk vooral voor de company die wij vandaag faciliteren. Laten wij er ook met z’n allen voor gaan en een livestream neerzetten waar de concurrentie stinkend jaloers op is. Succes is een teamsport! Laat zien dat jullie de allerbesten zijn en dat ik jullie niet voor niks heb ingehuurd. Dankzij jullie inzet zal dit event een succes worden. Ik voel het.

Maar mondjes dicht. Wat jullie gaan zien en horen is niet voor de buitenwereld. Niks op de socials en straks geen grote verhalen vertellen als je thuiskomt. Wat gebeurt bij Getting it Done blijft bij Getting it Done.

Dankjewel. 

Let’s go for it NOW! 

Actie! Actie! Actie!

Deze foto is volledig geconstrueerd door ChatGPT, op basis van het hier boven door mij geschreven verhaal.

Vrijheid

80 jaar Vrijheid! We kunnen er niet genoeg bij stilstaan. 

Voor mij begon het herdenken van 80 jaar vrijheid op 6 juni 2024 in Frankrijk. In alle vroegte keek ik uit over Omaha Beach en een paar uur later was ik in opdracht van Miltenburg AV een van de cameramensen bij de herdenking van 80 jaar D-Day. In september was ik met The Crew in Mesch bij de viering van 80 jaar Bevrijding van Limburg. Vervolgens was ik met dezelfde opdrachtgever bij The Bridge to Liberation in Arnhem. Voor Omroep Gelderland mocht ik naar de Airborne herdenking op de Ginkelse Heide en de begraafplaats in Oosterbeek om Operatie Market Garden te herdenken. Ook mocht ik een paar weken later naar de herdenking van de Razzia in Putten. Afgelopen vrijdag was ik met Walk in the Park op de Canadese Begraafplaats in Groesbeek, waar nog een aantal echte veteranen waren die Nederland bevrijd hebben. 

Gisteren heb ik deze mooie toer in stijl afgesloten op de Dam in Amsterdam. Voor NEP mocht ik bij de Nationale Herdenking op de Dam zijn. 

Het is een mooi lijstje en het zijn opdrachten waar ik geen genoeg van kan krijgen. Ze zijn allemaal indrukwekkend en overal hoor je verhalen waar je even stil van wordt. Er kan niet genoeg aandacht zijn voor dit deel van ons verleden en het is goed om ons te realiseren dat vrede niet vanzelfsprekend is. Vrijheid is niet alleen voor mij een werkwoord.

 

 

remote production

 

Het afgelopen weekend mocht ik voor DMC Zweden meewerken aan de registratie van RallyX op het Eurocircuit in Valkenswaard. Twee lange dagen stof happen. Rondscheurende auto’s en buggy’s volgen op een relatief klein circuit. Scherpte naar je toe, uitzoomen, meebewegen, inzoomen, scherpte van je af. Soms heel close, vaak net wat ruimer om de andere auto’s ook te zien. Kijken naar gevechten op de baan, naar deelnemers die harder gaan dan de ander en proberen te zien wie de bocht net even te ruim gaat nemen. Stiekem hopend op spectaculaire crashes -zonder erg- in mijn schootsveld. 

Zonnetje erbij en louter vriendelijke mensen op en rond het circuit, die het leuk vinden dat er aandacht is voor hun sport. Heerlijk!

Dit was een echte remote-productie. De regisseur, geluidsman, graphics operator en de EVS-operator (die de herhalingen in slowmotion verzorgde) zaten allemaal in Stockholm. De afdeling beeldtechniek in Oslo. Slechts een klein clubje cameramensen, een assistent, een projectmanager en een IT-technicus waren op locatie in Nederland. 

Werken op afstand is de toekomst bij internationale sportregistraties. Grote regiewagens op locatie worden steeds vaker vervangen door NASA-achtige controlrooms en het maakt eigenlijk niet zoveel meer uit waar die gesitueerd zijn. Het zou me niets verbazen als in de nabije toekomst mensen ook vanuit huis de titels toevoegen aan een programma en misschien schuift een geluidsman straks vanuit zijn zolderkamerstudio. Het is een kwestie van tijd dat zelfs een deel van de camera-operators niet meer naar locatie hoeft te komen. De benodigde technieken worden steeds beter, sneller en goedkoper. Het is, zeker in landen waar de afstanden tussen steden veel groter zijn dan in Nederland, enorm kostenbesparend om beeld, geluid en data heen en weer te pompen via razendsnelle glasvezelverbindingen. Als ze in Zweden naar een ijshockeywedstrijd in het noorden van het land moeten, dan zijn ze met grote vrachtwagens twee of drie dagen van huis. Nu sturen ze een busje met slechts een paar cameramensen. Bij de Formule1 werken ze ook al een paar jaar op deze manier en dat scheelt bijvoorbeeld heel wat tickets en peperdure hotelkamers op jaarbasis. Of we het leuk vinden of niet, deze ontwikkeling is niet te stoppen. Je kan het beter omarmen en je erin verdiepen, dan je ertegen verzetten. 

Het enige probleem dat ik met remote production heb is dat er letterlijk en figuurlijk veel afstand is tussen de mensen die nauw met elkaar moeten samenwerken. Van teamgeest en nuance is minder sprake als je elkaar niet meer in de ogen kijkt. De onderlinge communicatie wordt er niet beter op. Mensen die professioneel gezien van elkaar afhankelijk zijn kennen elkaar op den duur niet meer. Even een paar zaken bespreken tijdens een korte break of na afloop van de klus is er niet meer bij. Dat klinkt misschien onbelangrijk en ik hoor je denken dat je toch even kan bellen of appen, maar ik heb ontdekt dat dit niet of nauwelijks gebeurt. Het afgelopen weekend wist ik vooraf nieteens de naam van de regisseur. Buiten de intercom om hebben we niet met elkaar gecommuniceerd. 

Je merkt dat zo’n regisseur op afstand soms geen idee heeft waarom een camera niet iets verder naar links of rechts kan. Als hij op locatie is, ziet hij wat er gebeurt en kan hij daarop anticiperen. Ook kan hij dan makkelijker een ploeg motiveren om net even een stapje harder te lopen. 

Als we willen dat de kwaliteit van producties op een hoog niveau blijft, dan moeten we niet alleen techneuten en boekhouders laten vernieuwen, maar ook aan de creatieve kant onze werkwijzen aanpassen. We zullen er moeite voor moeten doen om te voorkomen dat ons vak onpersoonlijk en lopendebandwerk wordt. Ik denk aan regiebesprekingen en vaste evaluatiemomenten via Teams. Je zou de rol van een eerste cameraman groter kunnen maken, maar dit zijn slechts eerste gedachtenkronkels. Wellicht zijn er slimmere oplossingen om te voorkomen dat we straks slechts vervangbare nummertjes zijn. Ik sta open voor alle ideeën en suggesties.

belangenvereniging FIM

Op dit weblog heb ik er nog niet eerder over geschreven, maar sinds 26 november 2024 ben ik officieel bestuurslid van de splinternieuwe belangenvereniging ‘Freelancers in de Media’ (FIM). Natuurlijk zijn er heus leukere bezigheden te verzinnen voor in mijn vrije tijd, maar het is ontzettend belangrijk dat we in de mediawereld meer samenwerken om het speelveld eerlijker te maken. Juist nu!

De taart waarvan we eten wordt kleiner door bezuinigingen en het aantal partijen dat er een stukje van wil hebben neemt toe. De concurrentie is groot en tarieven staan onder druk. Dan loop je het risico dat dit probleem voor een deel wordt afgewenteld op de makers en dat zijn over het algemeen al niet de grootste zakkenvullers van Nederland. Daar komt bij dat we te maken hebben met een onvoorspelbare overheid en onduidelijke regels met betrekking tot de inhuur van ZZP’ers. Hoog tijd dus, dat ook de freelancers die werkzaam zijn in de mediawereld en de audiovisuele sector gehoord worden. Dat het eindelijk gelukt is om een serieuze belangenvereniging voor ZZP’ers in de mediawereld op te richten geeft aan hoe nodig het is.

Aangezien ik vaak een uitgesproken mening heb en me al sinds 2016 boos maak over de Wet DBA, was het niet gek dat mensen ook in mijn richting keken toen er werd gesproken over de oprichting van een belangenvereniging voor freelancers. Ik heb even serieus getwijfeld of ik dit wel wilde, maar uiteindelijk mag je niet klagen als je niet ook hebt meegedacht over oplossingen. 

De afgelopen maanden hebben we met het nieuwe en zeer gedreven bestuur keihard gewerkt aan het opzetten van een organisatie. Honderden leden zijn inmiddels ingeschreven en voor die leden maken wij ons hard. De eerste bescheiden succesjes zijn geboekt, maar op dit moment bestaan de belangrijkste werkzaamheden van FIM nog uit zaaien. We voeren vooral constructieve gesprekken. Zo zijn we al bij productiehuizen, omroepen, collega-belangenverenigingen, onderzoekers, juristen en Tweede Kamerleden op de koffie geweest. Bijna overal worden we met open armen ontvangen. Het bevestigd voor ons hoe belangrijk en invloedrijk zo’n belangenvereniging kan zijn. Alleen wordt na elk gesprek onze to-do-lijst wel langer. 

Soms schrik ik wakker van de hoeveelheid taken die nu al op ons bordje liggen. Niet alles kan tegelijk. We moeten prioriteiten stellen. Het schrijven van een belangrijke informatiebrief kost veel meer tijd dan ik gewend was, omdat het toch andere koek is dan een blog of column. Alles moet kloppen en in bepaalde gevallen zelfs worden gecheckt door juristen. Waar ik eerder mijn mails zonder nalezen verstuurde, moet ik nu beter nadenken en mijn teksten nog eens goed doorlezen. Ook is het voor mij wennen dat ik opeens rekening moet houden met de inzichten van collega-bestuursleden. In het verleden kon ik op eigen houtje roepen wat ik wilde, nu spreek ik in bepaalde gevallen ook namens de club. Om nog maar te zwijgen over alle gevoeligheden bij al de verschillende partijen om ons heen. Het is soms dansen op een flinterdun koordje.

Als cameraman neem je vaak in een split second een beslissing en dan maakt het meestal niet zoveel uit of je links- of rechtsaf slaat, áls je maar ergens naartoe gaat. Er zijn veel wegen die naar Rome leiden. Zo werkt het niet in het bestuur van een belangenvereniging. Alles wat je uitdraagt wordt op weegschaaltjes gelegd. Razendsnel moeten we onze weg vinden in die nieuwe rol. Wat dat betreft heb ik in een paar maanden tijd meer geleerd dan in de afgelopen vier jaar. 

Het is interessant, maar vooral ook super intensief. Ik heb eerlijk gezegd best wel een beetje onderschat wat er op me af zou komen. Voor mij persoonlijk heeft de wet- en regelgeving rondom ZZP’ers de hoogste prioriteit. We kijken naar de nu geldende spelregels en onderzoeken voortdurend hoe we het werkbaar kunnen houden voor zoveel mogelijk freelance collega’s. De bal ligt in mijn ogen toch vooral bij de politiek. De huidige DBA wet- en regelgeving is en blijft totaal onwerkbaar! Hoe ik er ook naar probeer te kijken. Er is niemand die per opdracht zekerheid vooraf kan geven. Wel zijn er een hele hoop juristen die willen meedenken en ondertussen in hun handen wrijven met uurtarieven waar wij een dag van 10 uur voor moeten werken. Denk bijvoorbeeld aan al die complexe vrijwaringsbedingen die tegenwoordig in nagenoeg elk contract worden opgenomen. Het maakt onze wereld niet eenvoudiger en zeker niet leuker.

Op dit moment wordt er in Den Haag op twee sporen gewerkt aan een oplossing. Aan de ene kant gaat minister van Hijum door met aanpassingen aan de Wet VBAR en aan de andere kant is VVD kamerlid Thierry Aartsen druk met een eigen wetsvoorstel. Dat voorstel wordt gesteund door D66, CDA en SGP. Ikzelf zie het meeste in de voorstellen van Aartsen, hoewel die nog niet helemaal zijn uitgewerkt. Zijn plannen geven meer duidelijkheid vooraf en ze zijn ook best streng voor de ZZP’ers zelf. Zo wordt er gesproken over een verplichte arbeidsongeschiktheidsregeling en dat iedere freelancer iets moet regelen voor zijn of haar pensioen. Persoonlijk vind ik dat een goede ontwikkeling. Er zijn in mijn ogen te veel freelancers die helemaal niks geregeld hebben en dus in de basis goedkoper kunnen zijn dan collega’s die elke maand eerst een aantal dagen moeten werken voor hun AOV en pensioen. Bovendien is het nogal risicovol dat sommige mensen hier helemaal niet over nadenken.

Het einde van deze soap is voorlopig niet in zicht. En mocht het hele DBA/VBAR gedoe straks wel zijn opgelost, dan zijn er nog genoeg andere zaken in Omroepland waar de FIM zich mee kan bemoeien. Als ik mijn steentje kan bijdragen dan zal ik dat doen, ook al is het geen eenvoudig vrijwilligersbaantje.

 

 

Vernieuwde Wet VBAR nog steeds niet helder genoeg

 

Morgen, donderdag 3 april 2025 vanaf 14.30 uur, vergadert de Commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid in Den Haag met minister Eddy van Hijum en ook de staatssecretaris van Financien Tjebbe van Oostenbruggen is aanwezig. Het zal gaan over handhaving van de Wet DBA, over het Uber-arrest van de Hoge Raad en over de plannen voor de aangepaste Wet VBAR, die per 1 januari 2026 moet ingaan. Voor veel ZZP’ers in Nederland staat er heel wat op het spel. Zeker voor mij en veel van mijn collega’s in de mediawereld.

 

Film-, radio-, online- of tv-producties zijn bijna altijd kortlopende projecten, waarbij professionals uit alle disciplines -van cameraman tot regisseur en van redacteur tot editor- bij elkaar komen om een project tot een succes te maken. Is alles gedraaid? Dan gaan redactie en crew door naar een volgende opdracht. Het is heel gebruikelijk om van de ene naar de andere opdrachtgever te hoppen. 

Het aanbod van werk is nooit constant. Als een omroep, streamingsdienst of zender besluiten een nieuw programma te kopen wordt daarvoor pas een team geformeerd. Wanneer het een succes is komt er een vervolg, maar vallen de kijkcijfers tegen, dan verdwijnt het programma eerder dan gepland. Organisaties moeten super flexibel zijn en razendsnel kunnen op- of afschalen met personeel. Daarom is de mediawereld een sector waarin van oudsher zeer projectmatig en dus met veel freelance creativelingen wordt gewerkt.

Dit is precies waarom in 1994 specifiek voor deze sector de OVAV-verklaring in het leven werd geroepen. Deze Ondernemers Verklaring AudioVisuele branche bood zekerheid aan opdrachtgevers met betrekking tot de zelfstandigheid van freelancers. In 2002 is de OVAV vervangen door de VAR. Dat werkte prima. Pas toen in 2016 de VAR werd afgeschaft door de Wet DBA ontstond een onwerkbare situatie. De huidige regels zijn niet helder genoeg voor een sector die absoluut niet zonder een dikke flexibele schil kan. 

DBA heeft alleen maar voor chaos gezorgd. Opdrachtgevers willen zeker weten dat ze het juridisch en belastingtechnisch goed doen. Zij zitten niet te wachten op problemen achteraf. Laat staan op boetes of premies die opeens toch nog betaald moeten worden. Ook ZZP’ers moeten vooraf duidelijkheid hebben om hun eigen onderneming op een gezonde wijze te kunnen voortzetten. Bij de huidige wetgeving kan je op geen enkele manier echte duidelijkheid vooraf krijgen. Opdrachtgever en opdrachtnemer worden geacht om bij iedere nieuwe opdracht met elkaar ‘holistisch’ te kijken naar verschillende criteria en maar hopen dat de belastingdienst het er uiteindelijk bij een eventuele controle achteraf mee eens is. Dit voelt alsof je samen voor een stoplicht staat met een hele regenboog aan tinten rood, oranje en groen en zelf maar moet bepalen op welk moment je gaat rijden. Alleen staat aan de overkant van de weg wel een flitspaal, die op een willekeurig moment kan afgaan. 

Vanwege de huidige wet- en regelgeving ontstaan er momenteel veel onwenselijke situaties in de mediawereld.  Zo kan een freelancer de ene opdracht met een gerust hart als ZZP’er uitvoeren, maar moet dezelfde persoon bij een volgend project voor een korte periode in loondienst. Door deze ‘hybride’ situatie komen zelfstandigen juist in de problemen. Het is onmogelijk om een goede arbeidsongeschiktheidsregeling in stand te houden, als je de ene periode op contractbasis werkt en vervolgens weer een paar maanden als freelancer werkt. Dit geldt ook voor het sparen voor een goed pensioen of wanneer iemand een buffer wil opbouwen, om korte perioden zonder werk te overbruggen. Veel dienstverbandjes die in Omroepland te vinden zijn, gelden slechts voor een paar maanden en bieden dus totaal geen zekerheid. Opdrachtgevers kunnen en willen in de meeste gevallen geen vaste dienstverbanden voor onbepaalde tijd aangaan, maar ook de freelancers willen dat helemaal niet. Zij kiezen juist voor de vrijheid om zelf te bepalen welk project creatief gezien bij ze past. 

 

Morgen zal de minister nieuwe plannen voor de Wet VBAR presenteren. Dat is de vorige week aangekondigd in een kamerbrief. Daarin stelt minister Van Hijum voor om ‘ondernemerschap’ als volwaardig criterium mee te nemen bij de beoordeling of een bepaalde opdracht mag worden uitgevoerd door een freelancer. Dat is de uitkomst van het Uber-arrest en een belangrijke stap in de goede richting. Persoonlijk denk ik dat daarmee mijn eigen winkeltje wel veilig is, maar de beoordeling van al die verschillende arbeidsrelaties blijft een ingewikkelde zaak. Misschien wordt het zelfs nog complexer. Nagaan of een ZZP’er een ‘echte’ ondernemer is vereist immers informatie over de freelancer die opdrachtgevers en controlerende instanties nu niet zomaar beschikbaar hebben. Daar moet nog een goede oplossing voor gevonden worden. Er is nog steeds niemand die per opdracht vooraf zekerheid kan geven. Wel zijn er een hele hoop arbeidsjuristen die graag willen meedenken en ondertussen in hun handen wrijven met uurtarieven waar wij een dag van 10 uur voor moeten werken. Daar komen ook allemaal complexe vrijwaringsbedingen vandaan, die tegenwoordig in nagenoeg elk contract worden opgenomen. Het maakt de wereld van de ZZP’er niet eenvoudiger. Terwijl die V in VBAR nou juist staat voor Verduidelijking…

 Ik persoonlijk zou de good-old OVAV-verklaring graag weer van stal halen. Of misschien toch terug naar een soort VAR, met heldere eisen waaraan elke ZZP’er moet voldoen. Beoordeel de opdrachtnemer en niet de opdracht of de opdrachtgever! Dat roep ik hier overigens al sinds 2016…

Ik kijk uit naar het debat morgen. Heb goede hoop dat de grootste spanning van dit dossier afgehaald zal worden, maar vrees dat het einde van deze soap voorlopig niet in zicht is. 

de moeiste weg van deze werld

 

Op woensdagochtend 28 februari 2024 liep mijn vader met zijn vaste wandelmaten een route van ongeveer zes kilometer rond Beek, Kelmond en Geverik. Het was uiteindelijk zijn laatste wandeling. De volgende avond is hij totaal onverwacht overleden. 

Jarenlang wandelde mijn vader elke woensdagochtend met een paar gepensioneerde collega’s in het prachtige Zuid-Limburgse land. De trajecten die ze liepen kwamen altijd van de website ‘Wandelgids Zuid-Limburg’. Aanvankelijk waren het de langere routes van ongeveer vijftien kilometer en naderhand, toen de leeftijd van de mannen wat zwaarder begon te wegen, kozen ze voor de wandelingen van ongeveer zes of zeven kilometer. Liefst met een eindpunt waar koffie en vlaai te krijgen was. 

Voor mijn vader was die wekelijkse wandeling een hoogtepunt. Het was goed voor zijn conditie, hij maakte altijd foto’s die hij naderhand op Facebook plaatste en vaak kwam hij thuis met mooie verhalen of een nieuw plekkie waar hij ook met mijn moeder naartoe kon voor een kop koffie met gebak. Nadat mijn moeder in 2020 was overleden werd het uitje met zijn wandelvrienden alleen maar belangrijker.

Bij de uitvaart hebben we alle aanwezigen een briefje meegegeven met daarop de route van zijn laatste wandeling en een paar foto’s van het Kelmonderbos, die mijn vader de dag voor zijn overlijden nog heeft gemaakt. Het idee was dat vrienden, familie of bekenden deze wandeling ter nagedachtenis aan mijn vader nog eens zouden kunnen lopen. Van verschillende mensen heb ik gehoord dat ze dit ook daadwerkelijk hebben gedaan, maar zelf was ik er nog niet aan toegekomen. Tot gisteren. 

Nog net geen jaar later heb ik met mijn gezin, mijn zus, haar man en een van haar zoons ‘Wandelroute 964’ gelopen, in de voetsporen van mijn vader. Van Beek, naar Kelmond, Geverik en weer terug. Een mooie stuk door het Limburgse land. Langs de Keutelbeek en door de ‘pratsch’. De zon scheen en de temperatuur was aangenaam. In mijn hoofd had ik het Lied Vur Limburg van Rowwen Heze, waarin Jack Poels zingt: ‘De moeiste weg van deze werld, leupt in 't zuiden dor ’n veld’. Dat draaide mijn vader vaak. Hij vond het een prachtig nummer.

Natuurlijk heb ik zelf onderweg ook foto's gemaakt en bij een bijzondere Mariakapel in het bos zijn we gestopt om allemaal even een kaars op te steken. Nou geloof ik persoonlijk niet dat mijn ouders vanaf een wolk in de hemel toekijken, maar ik weet wel zeker dat ze het mooi gevonden zouden hebben dat wij op deze manier aan ze dachten.

Kinderdijk

 

Jaarlijks cross ik zo’n 40.000 kilometer kriskras door ons fijne kikkerlandje. Dankzij mijn afwisselende werk kom ik op de gekste, de mooiste en meest bijzondere plekken. Waarschijnlijk heb ik bovengemiddeld veel theaters, concertzalen, voetbalstadions of sporthallen, fabrieken, musea, natuurgebieden en gemeenten in Nederland gezien, maar toch zijn er nog hotspots die ik niet eerder heb bezocht. Zo staat het Van Goghmuseum hoog op mijn ‘te-doen-lijstje’ en ook het eiland Terschelling. Tot deze week was ik bijvoorbeeld ook nog nooit in Kinderdijk. Honderden keren ben ik op de snelweg A15 langs het bordje gereden en foto’s van die beroemde molens heb ik wel een miljoen keer voorbij zien komen, maar met eigen ogen had ik ze nooit bekeken. 

In Parijs rijd ik om voor een foto van de Eiffeltoren, in Londen wil ik altijd even de Big Ben zien en als ik in New York ben moet ik op Empire State Building staan. Al deze toeristische attracties heb ik vaker bewonderd dan ons eigen Unesco Werelderfgoed. Dat Kinderdijk nog steeds op de verlanglijst stond, knaagde zo dat ik onlangs besloten heb om er serieus werk van te maken. 

Het is voor mij als zzp’er toevallig even een wat rustigere periode en dus had ik tijd om iets voor mezelf te ondernemen. Daarom heb ik besloten om afgelopen dinsdag extreem vroeg op te staan en naar Kinderdijk te rijden. Al voor zeven uur in de ochtend liep ik, zwaar bewapend met fotocamera en al mijn lenzen, van een parkeerplekje naar een van de bekendste fotosplekken van ons land. Met behulp van Google Earth had ik wat research gedaan en dus wist ik precies hoe ik moest lopen. Het was steenkoud en nog aardedonker, maar toen ik na een kleine kilometer wandelen op mijn bestemming arriveerde en het statief uitklapte, kleurde de lucht aan de horizon heel langzaam rood.

Om 07.49 uur zou de zon opkomen. Het was een heldere ochtend. Als professioneel fotoamateur ging ik optimaal gebruik maken van het ‘golden hour’. Vastberaden om het perfecte plaatje te maken, ook al was mijn missie allesbehalve origineel. Op de ideale positie was het gras compleet verdwenen, omdat daar waarschijnlijk dagelijks fotografen met statieven staan. In het laatste kwartier, voor de zon boven de horizon uit zou piepen, arriveerden nog drie personen met camera’s en telelenzen op hun buik.

Het meest bijzonder was een meneer met rode jas en rode muts die pal voor mij ging staan. Deze artiest had totaal niet in de gaten dat het steigertje, waarop hij al zijn spullen uitpakte, onderdeel was van mijn compositie. De voorgrond, zullen we maar zeggen. Totaal verbouwereerd moest ik toezien hoe hij gewoon zijn gang ging, terwijl je aan zijn prijzige uitrustig kon aflezen dat deze meneer wel zou moeten begrijpen wat de voor en de achterkant van mijn camera waren. Ik liet hem even zijn gang gaan, omdat de zon toch nog niet te zien was. Pas toen het eerste randje van de zon zichtbaar was zei ik zo vriendelijk mogelijk dat hij in mijn kader stond en dat ik al een tijdje op dit moment wachtte. Eigenlijk rekende ik erop dat hij zich gelijk zou verontschuldigen, maar dat gebeurde niet. Hij zei iets van ‘Ja, nou?’ en ging vrolijk door met zijn eigen missie. Ik kon twee dingen doen. Deze ikke-ikke-ikkeman in het water duwen of toch even een iets andere positie kiezen. Hij heeft geluk gehad. Er is al genoeg gedoe in deze bizarre tijd en de brutalen hebben inderdaad de halve (of zelfs bijna de hele) wereld.

Om kwart over acht had ik ongeveer 75 kiekjes van deze fotogenieke plek gemaakt. Allemaal met net een ander standpunt, een andere lens of een iets andere belichting. Tijd voor de nabewerking en vooral om eerst weer op te warmen in mijn auto. Ik kon zo aansluiten in de ochtendspits, maar Kinderdijk kan van de bucketlist.